Bacaan al-Fatihah di belakang imam

ANTARA isu yang hangat dibincangkan dalam kalangan ulama Islam ialah tentang adakah perlu bagi makmum membaca al-Fatihah di setiap rakaat dan adakah perlu membacanya, sedangkan imam telah membacanya?

Penulisan ini tidak berhasrat untuk memanjangkan perbincangan tentangnya. Setelah membaca panjang lebar perbahasan dalam kalangan para ulama silam dan kontemporari, saya cenderung kepada tarjihan ulama syafie, terutamanya seperti Ibnu Hajar al-Asqalani dan ulama hadis lain seperti al-Syawkani, iaitu makmum tetap diwajibkan membaca al-Fatihah walaupun di belakang imam.

Ini didasarkan sandaran dalil berikut: (Pandangan yang mengatakan tidak perlu membaca al-Fatihah di belakang imam ialah pandangan Ishak Rahawaih, Ahmad Hanbal, Malik bin Anas. Berdalilkan hadis yang bermaksud: Barang siapa mempunyai imam (ketika solat), maka bacaan imam adalah bacaannya. (riwayat al-Dar Qutni; Albani: sahih).

Bagaimanapun al-Imam al-Syawkani berkata: "Hadis ini datang daripada jaluran perawi yang lemah dan yang tepatnya, hadis ini mursal." (rujuk

Naylul Awtar untuk lanjut; 2/514 cet. Darul Khayr)

1. Hadis Nabi SAW

Rasulullah SAW telah menunaikan solat Subuh. Maka pembacaan baginda agak berat (kerana terganggu) dan tatkala tamat solat, baginda berkata: Aku dapati kamu semua membaca (al-Quran) di belakang imam kamu. Sahabat menjawab: Wahai Rasul, ya mengapa? Baginda berkata: Jangan kamu berbuat demikian kecuali bacaan ummu al-Quran kerana tidak sah solat bagi sesiapa yang tidak membaca Fatihah." (riwayat Abu Daud dan al-Tirmizi dan berkata bahawa semua perawinya thiqat)

2. Hadis Nabi SAW yang bermaksud: "Sesungguhnya Rasulullah SAW bersabda: Jangan sesekali seseorang kamu membaca apa jua daripada al-Quran tatkala aku (sebagai imam) mengeraskan bacaan kecuali bacaan Ummu al-Quran (al-Fatihah)." (riwayat al-Dar Qutni, Ahmad: Perawi-perawinya thiqat; Ibnu Hajar mengatakan sanadnya hasan).

Selain itu, terdapat hadis yang diriwayatkan oleh Ibnu Hibban dan sanadnya bertaraf hasan menurut al-Hafidz Ibnu Hajar yang bermaksud: "Jangan kamu membaca kecuali al-Fatihah (di belakang imam). (rujuk Naylul Awtar, 2/511)

Keperluan membaca al-Fatihah dalam setiap rakaat pula berdasarkan hadis yang mengandungi arahan Nabi SAW kepada lelaki yang buruk solatnya, di mana Nabi SAW mengarahkannya untuk membaca al-Quran yang merujuk kepada al-Fatihah dan kemudian di akhirnya disebutkan yang bermaksud: Dan kemudian lakukan sedemikian pada setiap rakaat. (riwayat al-Bukhari dan Muslim)

* Petikan daripada buku Formula Solat Sempurna.

-Utusan